Tóm tắt
Vùng Tràng An gồm khối đá vôi Tràng An, các đồi núi đất thấp và các bộ phận đồng bằng tích tụ lân cận thuộc bộ phận phía tây nam đồng bằng Hà Nội. Khu Quần thể danh thắng Tràng An nằm trọn trên khối đá vôi Tràng An, được cấu tạo bởi đá vôi sạch, chiều dày khá lớn của hệ tầng Đồng Giao (T2a đg). Khu Quần thể nằm ở một vùng có chế độ nâng yếu tân kiến tạo lâu dài. Khu vực này còn là phần tận cùng phía ĐN của các dải đá vôi thuộc nhánh đại dương Tethys cổ từ tây nam kéo vào Việt Nam. Sau khi tạo nên loạt các cao nguyên Tây Bắc nổi tiếng, các dải đá vôi kéo qua Cúc Phương về tới Tràng An thì bị chia cắt theo dạng “ô mạng” với các dải hẹp xen kẽ các thung kín và hở, rồi thành các đồi đá vôi sót rải rác trên đồng bằng trước khi chìm hẳn xuống dưới bề mặt đồng bằng, kéo dài về phía Vịnh Bắc Bộ. Được hình thành từ
250 Tr.n trước, trải qua lịch sử địa chất đầy biến động, đặc biệt là chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của sụt lún biển Đông, sụt lún mở rộng trũng Hà Nội, của các đợt biển tiến, biển thoái… khối đá vôi Tràng An mang trên mình nhiều cảnh quan karst nhiệt đới điển hình của cảnh quan karst cụm đỉnh-lũng, cùng với kiểu tháp, nón rời rạc với các kiểu nón, tháp, kiểu đền Angco, hoặc kiểu trung gian độc đáo. Các cảnh quan này phân bố có quy luật theo không gian từ rìa vào trung tâm khối đá vôi: từ già nua nhất trên đồng bằng, tới trẻ hơn ở bộ phận chuyển tiếp và trẻ hơn cả ở bộ phận trung tâm. Đặc biệt từ bộ phận chuyển tiếp ra ngoài rìa khối là phạm vi phân bố cảnh quan của một vịnh biển thực thụ nhưng đã trở thành “hóa thạch” - nổi lên trên cạn. Mặc dù biển đã rời xa Tràng An từ hàng ngàn năm nay song cảnh quan “karst nhiệt đới bị biển xâm lấn và biến cải” vẫn được giữ nguyên với các đồi, núi đảo karst mang nhiều dấu ấn hoạt động của biển xưa như các ngấn nước, các thềm mài mòn, các hang xuyên thủy, các hồ thủy triều, các thung nước, các hình thù kì dị do quá trình ăn mòn karst tạo nên, các “thành lũy” karst dạng cung, dạng lưỡi kiếm không nơi nào có được.
Cùng với các giá trị nổi bật về văn hóa, lịch sử, các cảnh quan tự nhiên của khu Quần thể danh thắng Tràng An có giá trị ngoại hạng về địa mạo - thẩm mỹ, rất xứng đáng được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên và văn hóa thế giới.